Kediler ve Kimya

Neredeyse her sokak başında karşılaştığımız kedilere alerjikseniz, yalnız değilsiniz. Dünya üzerinde ki anketlere göre genel nüfusun ortalama %10 ile %30’unun kedilere alerjisi olduğu belirlenmiştir. Fel d 1-8 olarak isimlendirilen sekiz farklı kedi alerjeni vardır. “Fel d” evcil kedilerin Latince adı olan Felis Domesticus’un kısaltmasıdır.

Fel d 1, kedi alerjisi olan bireylerin %60-%90’a varan oranda gözlemlendiği üzere en önemli kedi alerjenidir. Kedilerin derisindeki yağ üreten bezler tarafından üretilen bir proteindir. Tam biyolojik işlevi hala bilinmemekle birlikte derilerinde, kürklerinde ve tükürüklerinde bulunur.

Alerjisi olan kişilerde Fel d 1’i solumakla beraber vücutta bir bağışıklık tepkisi başlar ve proteine karşı antikor üretilir. Bu antikorlar, mast hücrelerinden histamin salınımını tetikler ve alerji semptomları başlar.

Fel d 1 proteini kokusuz olsada kedi idrarı için aynı şey söylenemez. Taze kedi idrarı aslında pek kokmaz. Ancak idrardaki kimyasal bileşenlerin bakteriyel parçalanması, kokulu bileşikler meydana getirir.

Kedi idrarında bulunan ve felinine(C8H17NO3S) olarak adlandırılan amino asit  enzimler tarafından parçalanarak amonyak, karbondioksit ve 3-Mercapto-3-metilbutan-1-ol (C5H12OS) adı verilen bir bileşik üretir. Kükürt içeren bu bileşik, karakteristik kedi idrarı kokusuna büyük katkıda bulunur.

Peki kediler neden kedi nanesini sever?  Kedi nanesinde bulunan bir bileşik olan nepetalakton(C10H14O2) kediler üzerinde tuhaf bir etkiye neden olur. Kedinin burun dokusundaki reseptörlere bağlanır ve nöronları uyarır. Beyine ulaşan sinyal kedi feromonlarına benzer bir etki yaratır. Koku alma yorgunluğu kısa bir süre sonra ortaya çıktığı için etki yalnızca 10-15 dakika boyunca sergilenir.

Çevirmen: Taha İlkay Şahin

Kaynakça: https://www.compoundchem.com/2020/07/07/the-chemistry-of-cats-allergies-catnip-and-urine/