Büyük Mıknatıs ve Küçük Gadolinyum: MRI Sırasında Kanımıza Verilen İlaç Nedir?

Manyetik rezonans görüntüleme (MR) cihazları, vücuttaki yumuşak dokuları görüntülemek için kullanılır. Bazı durumlarda, özellikle beyin görüntüleme işlemlerinde, hastalara, görüntüleme öncesinde enjeksiyon yapılır. Üstelik enjekte edilen kimyasalın hiçbir anestezik etkisi yoktur, sadece görüntüyü netleştirmek amaçlanmıştır. Peki damarlarımızda dolaşan bir kimyasal, nasıl MR görüntüsünü netleştirir?

Bu sorunun cevabına geçmeden önce, MR cihazlarının ilaçlı veya ilaçsız, halihazırda nasıl çalıştıklarını anlamakta fayda var.

MR cihazları, vücuda oldukça güçlü bir manyetik alan uygular. Bu manyetik alan, vücudumuzdaki hidrojen atomlarının protonlarını, özellikle de insan vücudunun %60-%70’lik bir kısmını kaplayan su moleküllerindeki hidrojenlerin protonlarını, hizalar ve hizalanmış protonlar cihaz tarafından algılanır.

Ardından, cihaz tarafından gönderilen radyo dalgaları aracılığıyla protonlar, orijinal hizalarından saparlar. Bu dalga kesildiğinde protonlar, manyetik alan içinde tekrardan hizalanırlar ve bu süreçte bir enerji yayarlar. Yayılan enerji, MR cihazı tarafından algılanıp kaydedilir. Vücuttaki dokuların (yağ, kas vb.) farklılığı, farklı enerji yayılımına sebep olur. Böylece cihaz tarafından farklı bölgelerden gelen farklı sinyaller, parça parça birleştirilerek bizim bildiğimiz asetat tabanlı kağıt üzerindeki görseller oluşur.

Bazı durumlarda ise sadece proton davranışı, tüm dokuların net bir şekilde ayırt edilebilmesini sağlayamaz. Bu durumlarda “kontrast madde” adı verilen ilaçlar damar yoluyla hastaya enjekte edilir. Bu maddeler arasında lantanitler sınıfından gadolinyum elementi bulunduranlar, en sık tercih edilenlerdir fakat korkmayın, şelatlanmış gadolinyumun toksik özellikleri neredeyse sıfırlanmıştır ve bu lantanit metal, bir iki hafta içerisinde vücuttan atılır.

Gadolinyum, yüksek paramanyetikliği sayesinde dış manyetik alanlarla daha fazla etkileşime girer ve etrafındaki protonlara etkisi oldukça yüksektir. Gadolinyum şelatları, vücutta toksik etki gösteremeden böbrekler tarafından kısa sürede atılır. Muhtemelen gadolinyumun en önemli kullanım sebebi, periyodik tabloda manyetik momenti en yüksek elementler arasında yer almasıdır ki bundan dolayı dış manyetik alanlarla karşılaştığında güçlü bir tepki oluşturur.

Çevirmen: Ekin Karadağ