Bor

"Tinkal" olarak da bilinen boraks, Çin'de MS. 300 yılından itibaren kullanıldı ve bir miktar ham boraks, simyacı Jābir ibn Hayyān'ın MS 700'de bahsettiği gibi Batı'ya ulaştı. Marco Polo, bazı sırları 13. yüzyılda İtalya'ya geri getirdi. Agricola, 1600 civarında boraksın metalürjide bir eritken olarak kullanıldığını bildirdi. Borik asit; 1777 yılında Floransa, İtalya yakınlarındaki kaplıcalarda, öncelikle tıbbi kullanımları ile "Sal Sedativum" olarak tanındı. 

İtalya'nın Sasso kentinde bulunan nadir mineral ise "Sassolite" olarak da adlandırıldı. Sasso, 1827'den 1872'ye kadar, yani Amerikan kaynakları yerini aldığında, Avrupa boraksının ana kaynağıydı. Bor bileşikleri, Francis Marion Smith'in Pacific Coast Borax Company'nin ilk kez popüler hale getirdiği ve düşük maliyetle ürettiği 1800'lerin sonlarına kadar nispeten nadiren kullanıldı.

Bor kelimesi, izole edildiği mineral olan borakstan, borun kimyasal olarak boraksın karbona benzeliği ile türetilmiştir.Boraks, Çin'de MS 300 civarında kullanılmaya başlandı ve Batı'ya MS 700'de Cabir bin Hayyan tarafından tanıtıldı. Marco Polo 13. yüzyılda bu maddeyi İtalya'ya getirdi ve Agricola, 1600 civarında boraksı metalürjide eritken olarak kullandı. 1777'de borik asit, Floransa yakınlarındaki kaplıcalarda "Sal Sedativum" olarak tanındı. Sasso'daki sassolite, 1827-1872 yılları arasında Avrupa'nın ana boraks kaynağı oldu ve bor bileşenleri, 1800'lerin sonlarında Francis Marion Smith tarafından popülerleştirildi. Tinkal olarak bilinen Mineraboraks, MS 300 dolaylarında Çinde sır olarak kullanılmaya başlandı.Batıya Cabir bbin Hayyan tarafından tanıtıldı.

Doğada yaklaşık 230 çeşit doğal bor mineralinden ticari değere sahip olanları özellikle; tinkal, kolemanit, üleksit, probertit, borasit, pandermit, szyabelit, hidroborasit ve kernit'tir. Bor, doğada tüm canlıların yaşantısını devam ettirmesi için vazgeçilmez elementlerden birisidir. Bunun yanında; bor dünyada en yaygın kullanım alanına sahip olan elementlerin başında gelmektedir. Eti Bor A.Ş, Eti Holding A.Ş.'ye bağlı bir KİT olup; Türkiye'deki tek bor üreticisi ve pazarlayıcısı durumundadır. 1998 yılında Etibank'ın Bankacılık kısmının özelleştirilmesi nedeniyle; yeniden yapılanmaya gidilmiş ve Eti Holding A.Ş.'nin 7 bağlı ortaklığından birisi olan Bandırma'daki Eti Bor A.Ş.'ye 5 adet Bor İşletmesi bağlanmıştır. İlaveten, borların pazarlama işlemi ise ayrı bir genel müdürlük olan; Eti Pazarlama ve Dış Ticaret A.Ş. tarafından yürütülmektedir.

Bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları; Cam, seramik, deterjan, ilaç ve kimya sanayii, yanmayı önleyici (geciktirici) madde yapımı, tarım, metalurji, enerji depolama, arabalar (hava yastıkları, hidrolik fren vb), su arıtma, pigment ve kurutucu olarak, nükleer uygulamalar ve diğer kullanım alanlarıdır. ABD, Batı Avrupa ve Japonya'da bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanlarındaki kullanım oranları farklıdır. ABD'de en çok tüketim fiberglas yapımı ve izolasyon sanayiinde olmaktadır. Batı Avrupa'da ise sabun ve deterjan sanayii bor tüketiminde öndedir. Japonya'da en büyük bor tüketimi tekstil ve fiberglas sanayiinde gerçekleşmektedir. Borun başlıca kullanım alanı cam endüstrisidir.

Dünyadaki önemli bor yataklarının ise; Türkiye, Rusya ve ABD'de olduğu bilinmektedir. Türkiye ham bor cevheri ihracatı yanında rafine bor ürünü ihracatına da ağırlık vermektedir. Türkiye'deki bilinen borat yatakları özellikle Eskişehir-Kırka, Balıkesir-Bigadiç, Bursa-Kestelek ve Kütahya-Emet'te bulunmaktadır. En önemli ham bor ürünleri ise; kolemanit, tinkal ve üleksit'tir. Ayrıca; borik asit, perboratlar, pentahidratlar gibi rafine bor ürünleri de üretilip, satılmaktadır. Türkiye'de önemli tinkal yatakları Kırka'da ve önemli kolemanit yatakları ise Emet ve Bigadiç civarında bulunmaktadır. Üleksit ise Bigadiç'te üretilmektedir.